SAFRANBOLU EVLERİ Safranbolu, Kuzey batı Karadeniz Bölgesi’nde Zonguldak iline bağlı bir kaza merkezidir. 1995 yılında Karabük’ün il olmasıyla, Karabük’e bağlanmıştır. Safranbolu ve çevresi Paleotolik çağlardan beri bir yerleşme yeridir. Eflani çevresinde üç büyük höyük bulunmaktadır. Safranbolu evleri, Türk yaşam tarzını, Türk evi kavramını en iyi yansıtan ve bugüne kadar yaşatabilmiş ender örnekleri barındırır. Kent ve sokakların dokusundan, evlerin iç ve dış yapısına kadar gelenekselleşmiş mimarlık ürünlerini yansıtır. Sahip olduğu zengin kültürel mirası kent ölçeğinde korumasındaki başarısı Safranbolu’yu ‘Dünya Kenti’ ününe kavuşturmuş ve UNESCO tarafından ‘Dünya Miras Listesi’ içinde yer alması sağlanmıştır. Ev tasarımı çeşitli etkenler altında oluşmaktadır. En önemlisi evin tarihi gelişimidir.insanoğlu kolay kolay geleneklerinden, alışkanlıklarından kopmamaktadır. Anadolu’da Türk evini incelediğimizde hala göçebelikten gelen bazı izler görüyoruz. Oda, bir çadır gibi düşünülürse, sofa da bunun dış çevresidir. Safranbolu evleri, 18. ve 19. yüzyıl Türk toplumunun geçmişini, kültürünü, ekonomisini, yaşama biçimini ve teknolojisini yansıtırlar. Bu evleri incelerken karşımızda hep insana dönük değer yargıları görüyoruz. Safranbolu’da yaşam kent içinde ve bağlarda olmak üzere yazlık-kışlık oturma şeklinde iki ayrı yerleşme düzeni oluşturmuştur. Şehirde arazinin çok engebeli oluşu sokakların kıvrımlı ve yokuşlu olmasını gerektirmiştir.

Bağlarda sokaklar dardır. Duvarlar üzerinden sarkan ağaç dalları yola gölge sağlar. Yol kenarındaki arktan sulama suyu akar.

Safranbolu’da evin sokak tarafındaki duvarı sokağın doğal çizgisini izler. Bu duvar bahçe duvarının devamıdır. Evin fonksiyonları dışında tasarımı yönlendiren en önemli etken arsanın biçimi, topoğrafyası, manzara ve sokağa göre durumudur. Genellikle ev sokağı çevreleyen bahçe duvarının üzerine kurulmuş gibidir.

Zemin katı evin temelini oluşturur. Biçim endişesi yoktur. Zemin katlarının taş duvarları penceresiz olarak üst kat tabanına kadar yükselir. Alt kat sokağın doğal çizgisine uyarken, üst katta ise çıkmalarla dik kenarlı bir düzen kurulur. Geleneksel Türk evinin ana planını bu üst katta bulabiliriz. Sokaktan içeriye çift kanatlı büyük bir kapı ile girilir. Kapıdan girilen yere Hayat denir. Hayat bahçe, depolar ile, üst kata çıkan merdivenle bağlantılıdır. Evin en önemli öğesi odadır. Her odada oturulabilir, yatılabilir, yıkanılabilir, yemek yenebilir hatta yemek pişirilebilir. Bu nitelikler bütün odalarda aynıdır. Ölçüler değişebilir ancak nitelikler değişmez. Orta kat odaları daha çok gündüz oturmaya ve çalışmaya ayrılmıştır. Üst kat odaları misafir yatmasına ve genel olarak yatma odalarına ayrılır.he evin korunmuşluğu gibi, her odaya sofadan içeriye doğrudan girilmez. Bu tasarım çeşitli biçimlerde çözülmüştür. Oda girişinin karşısında ve köşe odalarda ona dik bir duvar pencerelidir.pencere altlarında sedirler vardır. Pencere
üstlerinde bir raf çepeçevre odayı dolanır. Ocak çoğunlukla oda giriş duvarına dik bir duvar üzerindedir.ocak dış duvara getirilmez. Ocak duvarlarında yüklük, dolaplar, oymalar ve bazen de sedir yer alabilir. Baş odalarında ortada havuz yer alan tipler mevcuttur. Tavanlar tasarımla doğrudan ilişkilidir. Hacimlerde yapılan değişiklikler tavanlarda da tekrarlanır. Tavanlarda çıtalı tavan süslemeleri yaygındır.

Evin odalarını birleştiren ve evin tasarımını etkileyen öğe sofadır. Odalar sofaya açılır ve sofa ile birbirine bağlanır. Sofa oturma, yemek yeme, çalışma, uyuma eylemlerini de karşılayabilir. Tuvaletler, kiler, merdivenler de sofa ile bağlantılıdır.Safranbolu’da sofaya çardak denir. Oda aralarına giren sofa eyvanları, birimlerin ortak alanı olarak kişilerarası ilişkileri sağlar. Bazen bir direklik ve parmaklıklarla, bir basamakla sofadan ayrılır. Burası sedirleriyle oturma, çalışma, sohbet alanıdır. Safranbolu’da çıkmaya çıkartma, arttırma denir. Genellikle çıkmalar dış yüzeye paraleldir. Üst kat odaları çıkma yapar ve değişik boydaki payandalar simetriyi bozar. Büyük kitlelerde çıkma ve pencere tekrarı ile yumuşatılmıştır. Safranbolu’da pencereler çok iyi gelişmiş bir tasarımın ürünüdür. Evlerde pencere çokluğu göze çarpar.

Merdivenler çok yalın tutulmuştur.genellikle düz kollu olup, bazen sahanlıkla iki kollu veya L biçiminde olabilir. Merdivenler ir yanda duvar, diğer yanda çoğunlukla bir tahta perde ile sınırlandırılmıştır. Böylece korkuluk sorunu da çözümlenmiş olur. Sofa çevresi açık olan evlerde merdivenin sofa yüzündeki açıklığını örten kepenkler vardır.

Yapım malzemesi olarak, kalker taşı, küfünk denilen ve çevre mağaralardan elde edilen ve testere ile kesilerek kerpiç boyutunda hazırlanan taş, ahşap, kerpiç ve kiremit kullanılır. Taş genellikle temel ve zemin kat duvarlarında, bahçe duvarlarında, yol kaplamalarında, kapı kemerleri, konsollar, ocak yanlarında koltuk taşları olarak kullanılır. Evin ana çatkısı ahşaptır. Döşeme, tavan, dolap, kapı, pencere ve dam örtüsü olarak ahşap kullanılmıştır.

Safranbolu gibi geleneksel yaşama biçimini yansıtan kentlerimizi ve onun öğelerini korumak, kültür tarihimizi yaşatacaktır. Türk konutu kavramına ışık tutan, Dünya kültürel mirası içinde yer almış böylesi bir bölgeyi bu projenin dışında tutmak imkansızdı. Anadolu Mozaikleri, Safranbolu evleri ile daha bir bütün olacaktır.

Safranbolu evleri için tarihten günümüze ve bölgesel üç isim yer alıyor Anadolu Mozaiklerinde;

DADİBRA EVİ – 395-1453 Bizans döneminde Dadibra adıyla müslüman akınları karşısında müstahkem bir kale olarak kurulmuştur.

ZALİFRA EVİ – Safranbolu’nun Selçuklu dönemindeki adıdır.

KEPEZ EVİ – Safranbolu’nun doğusunda yer alan, 938 metre yüksekliğinde ve bölgeyi çevreleyen tepelerden biridir.

PAFLAGONYA EVİ – Safranbolu’nun içinde yer aldığı, Kuzeybatı Anadolu’nun eski yerleşme bölgesi olduğu dönemlerdeki adı Paflagonya’dır.